Podstawowa emerytura to nie jedyne świadczenie, na jakie mogą liczyć polscy seniorzy. W ostatnich latach wprowadzono kilka dodatkowych form wsparcia finansowego dla emerytów, w tym tzw. 13. i 14. emeryturę. W tym artykule szczegółowo omawiamy, komu przysługują dodatkowe świadczenia emerytalne, w jakiej wysokości oraz kiedy można się ich spodziewać.
1. Trzynasta emerytura
Trzynasta emerytura (tzw. "trzynastka") to dodatkowe roczne świadczenie pieniężne dla emerytów i rencistów, które zostało wprowadzone na stałe do systemu emerytalnego w 2020 roku.
Komu przysługuje?
Trzynasta emerytura przysługuje wszystkim osobom, które w dniu 31 marca danego roku mają prawo do:
- emerytury
- renty z tytułu niezdolności do pracy
- renty socjalnej
- renty rodzinnej
- świadczenia przedemerytalnego
- zasiłku przedemerytalnego
- nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego
- rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego (tzw. "Mama 4+")
Ważne jest, aby w dniu 31 marca mieć ustalone prawo do jednego z powyższych świadczeń, nawet jeśli jest ono zawieszone z powodu przekroczenia limitu dorabiania.
Wysokość świadczenia
Trzynasta emerytura wypłacana jest w wysokości najniższej emerytury obowiązującej od 1 marca danego roku. W 2023 roku kwota ta wynosi 1588,44 zł brutto.
Od "trzynastki" pobierany jest podatek dochodowy oraz składka zdrowotna, co oznacza, że kwota na rękę jest niższa. Ważne jest, że 13. emerytura nie jest wliczana do dochodu przy ubieganiu się o zasiłki, dodatki mieszkaniowe czy świadczenia z pomocy społecznej.
Termin wypłaty
Trzynasta emerytura wypłacana jest w kwietniu każdego roku, wraz z podstawowym świadczeniem emerytalnym lub rentowym. Osoby, które nabyły prawo do świadczeń głównych po 31 marca, nie otrzymają "trzynastki" w danym roku.
Ważne: Trzynasta emerytura jest wypłacana z urzędu, co oznacza, że nie trzeba składać żadnego wniosku, aby ją otrzymać.
2. Czternasta emerytura
Czternasta emerytura (tzw. "czternastka") to kolejne dodatkowe świadczenie, które początkowo miało charakter jednorazowy, jednak od 2023 roku zostało wprowadzone na stałe do systemu emerytalnego.
Komu przysługuje?
Czternasta emerytura przysługuje osobom, które 31 sierpnia danego roku mają prawo do świadczeń wymienionych przy okazji 13. emerytury. Jednak, w przeciwieństwie do "trzynastki", 14. emerytura przyznawana jest w pełnej wysokości tylko osobom, których podstawowe świadczenie nie przekracza określonego progu dochodowego.
Wysokość świadczenia i próg dochodowy
W 2023 roku pełna "czternastka" wynosi 1588,44 zł brutto (tyle samo co najniższa emerytura) i przysługuje w całości osobom, których podstawowe świadczenie nie przekracza 2900 zł brutto.
Dla emerytów i rencistów otrzymujących świadczenia wyższe niż 2900 zł brutto, 14. emerytura jest pomniejszana zgodnie z zasadą "złotówka za złotówkę". Oznacza to, że za każdą złotówkę powyżej progu, "czternastka" jest zmniejszana o złotówkę.
Przykład:
- Emerytura podstawowa: 3100 zł brutto
- Przekroczenie progu: 3100 zł - 2900 zł = 200 zł
- 14. emerytura: 1588,44 zł - 200 zł = 1388,44 zł brutto
Osoby, których świadczenie podstawowe przekracza próg o kwotę równą lub wyższą niż wysokość 14. emerytury (czyli o 1588,44 zł lub więcej), nie otrzymają tego dodatkowego świadczenia. W 2023 roku oznacza to, że osoby z emeryturą powyżej 4488,44 zł brutto nie otrzymają "czternastki".
Termin wypłaty
Czternasta emerytura jest wypłacana we wrześniu lub październiku danego roku, choć dokładne terminy mogą się różnić w zależności od harmonogramu wypłat ZUS.
Ważne: Podobnie jak w przypadku 13. emerytury, czternastka jest przyznawana automatycznie, bez konieczności składania wniosku.
3. Dodatek pielęgnacyjny
Dodatek pielęgnacyjny to świadczenie przysługujące osobom całkowicie niezdolnym do pracy i samodzielnej egzystencji lub osobom, które ukończyły 75 lat.
Komu przysługuje?
Dodatek pielęgnacyjny przysługuje:
- osobom uprawnionym do emerytury lub renty, które zostały uznane za całkowicie niezdolne do pracy oraz samodzielnej egzystencji
- osobom, które ukończyły 75 lat (automatycznie, bez konieczności stwierdzania niezdolności do samodzielnej egzystencji)
Dodatek pielęgnacyjny nie przysługuje osobom przebywającym w zakładach opiekuńczo-leczniczych lub pielęgnacyjno-opiekuńczych powyżej 2 tygodni w miesiącu.
Wysokość świadczenia
Wysokość dodatku pielęgnacyjnego od 1 marca 2023 roku wynosi 294,39 zł miesięcznie. Kwota ta jest corocznie waloryzowana wraz z innymi świadczeniami emerytalno-rentowymi.
Jak uzyskać?
Osoby, które ukończyły 75 lat, otrzymują dodatek pielęgnacyjny automatycznie, bez konieczności składania wniosku.
Osoby, które nie ukończyły 75 lat, ale są całkowicie niezdolne do pracy i samodzielnej egzystencji, muszą złożyć wniosek o dodatek pielęgnacyjny wraz z zaświadczeniem o stanie zdrowia wydanym przez lekarza prowadzącego nie wcześniej niż miesiąc przed złożeniem wniosku.
4. Zasiłek pielęgnacyjny a dodatek pielęgnacyjny
Wiele osób myli zasiłek pielęgnacyjny z dodatkiem pielęgnacyjnym. Są to dwa różne świadczenia, przyznawane przez różne instytucje i nie można ich pobierać jednocześnie.
| Kryterium | Dodatek pielęgnacyjny | Zasiłek pielęgnacyjny |
|---|---|---|
| Instytucja przyznająca | ZUS | Gmina/MOPS/GOPS |
| Dla kogo | Emeryci i renciści | Osoby niepełnosprawne, także niebędące emerytami i rencistami |
| Wysokość w 2023 r. | 294,39 zł | 215,84 zł |
| Waloryzacja | Corocznie | Nieregularnie |
Ważne: Osoby, które mają prawo zarówno do dodatku pielęgnacyjnego, jak i do zasiłku pielęgnacyjnego, muszą wybrać jedno z tych świadczeń, ponieważ nie można ich pobierać jednocześnie.
5. Ekwiwalent pieniężny za deputat węglowy
Ekwiwalent pieniężny za deputat węglowy to świadczenie przysługujące emerytom i rencistom z branży górniczej, którzy przed przejściem na emeryturę lub rentę nabyli prawo do bezpłatnego węgla.
Komu przysługuje?
Ekwiwalent przysługuje:
- emerytom i rencistom z kopalń całkowicie zlikwidowanych
- osobom pobierającym rentę rodzinną po górnikach
Wysokość świadczenia
Wysokość ekwiwalentu w 2023 roku wynosi 3200 zł rocznie. Zazwyczaj wypłacany jest w dwóch ratach.
Jak uzyskać?
Aby otrzymać ekwiwalent, należy złożyć wniosek do ZUS wraz z dokumentami potwierdzającymi prawo do deputatu węglowego.
6. Dodatek kombatancki i dodatek kompensacyjny
To świadczenia przysługujące kombatantom i osobom represjonowanym z powodów politycznych, które mają ustalone prawo do emerytury lub renty.
Wysokość świadczeń
Od 1 marca 2023 roku:
- Dodatek kombatancki wynosi 294,39 zł miesięcznie
- Dodatek kompensacyjny wynosi 44,16 zł miesięcznie (15% dodatku kombatanckiego)
Jak uzyskać?
Aby otrzymać te dodatki, należy złożyć wniosek do ZUS wraz z zaświadczeniem o uprawnieniach kombatanckich wydanym przez Urząd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych.
7. Ryczałt energetyczny
Ryczałt energetyczny to świadczenie dla kombatantów i osób represjonowanych z powodów politycznych, które stanowi rekompensatę za podwyżki cen energii elektrycznej, gazu i ciepła.
Wysokość świadczenia
Od 1 marca 2023 roku ryczałt energetyczny wynosi 255,17 zł miesięcznie.
8. Dodatek dla sieroty zupełnej
Jest to świadczenie przysługujące osobom pobierającym rentę rodzinną, które są sierotami zupełnymi (straciły oboje rodziców).
Wysokość świadczenia
Od 1 marca 2023 roku dodatek dla sieroty zupełnej wynosi 553,30 zł miesięcznie.
9. Świadczenie honorowe dla stulatków
Jest to dodatkowe świadczenie przyznawane osobom, które ukończyły 100 lat życia, niezależnie od tego, czy pobierają emeryturę lub rentę.
Wysokość świadczenia
Świadczenie to wynosi aktualnie około 5540,25 zł miesięcznie (zależy od tak zwanej kwoty bazowej) i jest wypłacane dożywotnio.
Jak uzyskać?
Świadczenie honorowe przyznawane jest z urzędu przez ZUS po ukończeniu 100 lat życia.
Podsumowanie - kalendarz dodatkowych wypłat w 2023 roku
Dla łatwiejszego zaplanowania budżetu, poniżej przedstawiamy kalendarz dodatkowych wypłat dla emerytów i rencistów w 2023 roku:
- Styczeń - Luty: Standardowe świadczenia emerytalne i rentowe
- Marzec: Waloryzacja emerytur i rent (podwyżka o 14,8%)
- Kwiecień: Trzynasta emerytura (1588,44 zł brutto)
- Maj - Sierpień: Standardowe świadczenia emerytalne i rentowe
- Wrzesień - Październik: Czternasta emerytura (do 1588,44 zł brutto, w zależności od wysokości świadczenia podstawowego)
- Listopad - Grudzień: Standardowe świadczenia emerytalne i rentowe
Dodatkowo, przez cały rok uprawnione osoby otrzymują comiesięczne dodatki, takie jak dodatek pielęgnacyjny, kombatancki czy ryczałt energetyczny.
Jak sprawdzić, czy przysługują Ci dodatkowe świadczenia?
Większość dodatkowych świadczeń jest przyznawana automatycznie, pod warunkiem spełnienia określonych kryteriów. Jednak warto regularnie sprawdzać, czy nie przysługują Ci dodatkowe benefity. Oto kilka sposobów:
- Platforma PUE ZUS - Zarejestruj się na platformie elektronicznej ZUS, gdzie możesz sprawdzić informacje o swoich świadczeniach
- Kontakt z ZUS - Zadzwoń na infolinię ZUS (22 560 16 00) lub odwiedź najbliższą placówkę
- Biuletyn ZUS dla Seniora - ZUS regularnie publikuje informatory dla seniorów, które zawierają aktualne informacje o świadczeniach
- Konsultacja ekspercka - Skorzystaj z usług doradcy emerytalnego, który przeprowadzi indywidualną analizę Twojej sytuacji
Porada eksperta:
Zachowaj korespondencję od ZUS i regularnie sprawdzaj swoje konto na PUE ZUS. Dzięki temu będziesz na bieżąco z informacjami o przysługujących Ci świadczeniach i terminach ich wypłat. Jeśli masz wątpliwości co do przysługujących Ci dodatków, skontaktuj się z naszymi ekspertami - pomożemy Ci zweryfikować Twoje uprawnienia i w razie potrzeby złożyć odpowiednie wnioski.